Asset Publisher
Naturalne czy sztuczne? Metody odnawiania lasu.
Udział odnowień naturalnych w ogólnej powierzchni odnawianego lasu od lat systematycznie rośnie. Z danych GUS za rok 2023 wynika, że prawie 20% odnowień w Lasach Państwowych to odnowienia naturalne. Czy to znaczy, że odnowienia sztuczne są gorsze?
W lesie gospodarczym stosuje się odnowienia naturalne wtedy, gdy drzewostan macierzysty, z którego mają powstać samosiewy jest pełnowartościowy i składa się z gatunków, które są pożądane na danym siedlisku. Jeśli tylko zaistnieją warunki do odnowień naturalnych to są one preferowane bardziej niż odnowienia sztuczne. Do odnowienia naturalnego należy odpowiednio przygotować sam drzewostan macierzysty przez zastosowanie odpowiednich cięć. Dodatkowo należy przygotować glebę do przyjęcia nasion, aby jak najbardziej ułatwić siewkom start i rozwój. Pierwsze cięcia tzw. przygotowawcze mają na celu dopuszczenie większej ilości światła do dna lasu. Usuwa się przy tym również zbędne podszyty. W roku nasiennym wykonuje się tzw. cięcia obsiewne oraz w miarę możliwości przygotowuje się glebę na przyjęcie opadających nasion. Ostatni etap to cięcia odsłaniające mające na celu zapewnienie jak najlepszych warunków wzrostu dla młodego pokolenia, które jest już na tyle silne, że nie potrzebuje już osłony drzewostanu macierzystego. W zależności od gatunku drzew jakie mają się odnowić, okres od pierwszych do ostatnich cięć może wynosić nawet 30 lat.
Gdy drzewostan wymaga przebudowy (dotyczy to często drzewostanów porolnych, monokultur sosnowych, zwiększania udziału drzewostanów liściastych), został dotknięty wielkopowierzchniową katastrofą (huragan, pożar, szkodniki owadzie lub grzybowe) lub odnowienie naturalne nie przyniosło zakładanego efektu stosujemy odnowienie sztuczne. Sama nazwa odnowienia sztuczne jest nieco krzywdząca, ponieważ większość sadzonek została wyhodowana w lokalnej szkółce leśnej z nasion z drzewostanów nasiennych z naszego nadleśnictwa. Są to więc sadzonki jak najbardziej naturalne i „tutejsze”. Dla sadzonek także należy przygotować glebę aby była możliwie najmniej zachwaszczona i dostatecznie wilgotna. Gleby leśne pod odnowienia sztuczne przygotowywane są mechanicznie lub ręcznie (przez pracowników Zakładów Usług Leśnych) w bruzdy, wałki, talerze, rabatowałki, zdzieranie pasów czy placówki. Przy odnowieniu sztucznym ważną sprawą jest odpowiednie zaplanowanie więźby czyli odległości między sadzonkami. Jest ona inna w zależności od gatunków drzew jakie sadzimy. Kolejnym parametrem, który należy przemyśleć i zaplanować przed przystąpieniem do odnowień sztucznych są formy zmieszania. Dla zapewnienia lepszej zdrowotności i stabilności przyszłych drzewostanów co do zasady unika się sadzenia monokultur. Aby otrzymać drzewostan mieszany trzeba wcześniej rozplanować rozmieszczenie sadzonek poszczególnych gatunków drzew. Formy zmieszania dzielimy na: jednostkową, grupową, drobnokępową, kępową, jednorzędową i pasową. Sadzone są gatunki starannie dobrane do warunków siedliskowych, na słabszych glebach jest to głównie sosna czy brzoza, a w żyźniejszych miejscach bardziej wymagające gatunki iglaste jak modrzew oraz gatunki liściaste: dęby, buki, olsze, klony, lipy, graby i wiele innych. W ramach wiosennych odnowień leśnicy posadzą też wiele gatunków biocenotycznych i miododajnych, wzbogacających bioróżnorodność lasu, takich jak: dzikie jabłonie, grusze, głogi, jarząb, dereń, dzika róża czy trześnia.
Obie metody odnowienia lasu mają na celu zachowanie lasów i ich korzystnego wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą. Za wybór metody odnowienia odpowiada leśniczy. Leśniczy ma pełną wiedzę o warunkach panujących w lesie, którym zarządza. Posiada odpowiednie wykształcenie i doświadczenie aby ocenić jakie metody hodowlane będą najefektywniejsze aby przyszłe pokolenia mogły cieszyć się i korzystać ze wszystkich funkcji lasu.
Ustawa o lasach obliguje nie tylko Lasy Państwowe, ale wszystkich właścicieli do odnawiania lasów w terminie do 5 lat od usunięcia drzewostanu. W naszej praktyce dzieje się to zazwyczaj już w następnym lub drugim roku po usunięciu dojrzałego drzewostanu. Dzięki zrównoważonej gospodarce leśnej zaspokajane jest społeczne zapotrzebowanie na drewno i produkty drewnopochodne, a jednocześnie lasy są odnawiane i pielęgnowane, a przy tym realizowane są zadania dotyczące społecznych funkcji lasu.